Ομιλίες κατά την παρουσίασιν του Τόμου

• Η ομιλία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ύδρας, Σπετσών & Αιγίνης

Mακαριώτατε,
Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και Πάσης Ελλάδος
κ.κ. Ι ε ρ ώ ν υ μ ε ,
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Πειραιώς κ. Σ ε ρ α φ ε ί μ,
Εκπρόσωπε της Αυτού θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου μας κ.κ. Β α ρ θ ο λ ο μ α ί ο υ,
Σ ε β α σ μ ι ώ τ α τ ο ι ά γ ι ο ι Α ρ χ ι ε ρ ε ί ς
Φιλόμουση ομήγυρη ,
Χ ρ ι σ τ ό ς Α ν έ σ τ η !

Η αποψινή εκδήλωση είναι ένα πνευματικό γεγονός. Εύχυμος καρπός έμπνευσης, κόπου, μόχθου και συνεισφοράς πολλών ανθρώπων. Είναι ένα εκκλησιαστικό επίτευγμα. Αποτέλεσμα της αρίστης και αρμονικῆς συνεργασίας των προσωπικών χαρισμάτων, όλων όσοι εθελοντικώς και ανιδιοτελώς προσέφεραν νουν και ψυχήν δια την επιτυχίαν του δυσκόλου τούτου εγχειρήματος.
Είναι και πολιτιστικόν γεγονός.
Όταν κάνουμε λόγο για πολιτισμό κατ’ αρχάς εννοούμε όλη την ατμόσφαιρα, η οποία υπάρχει σε ένα τόπο, προκειμένου να λειτουργήσει σωστά η κοινωνία και να βιωθούν οι διάφορες αξίες θρησκευτικές, πολιτιστικές, κοινωνικές, βιολογικές, υλικές μέσα σε μια Ιεράρχηση και αξιολόγηση.
Γενικά ο πολιτισμός είναι η παράδοση εκείνη πού κυριαρχεί σε μια κοινωνία πού σέβεται τον θεόν και τον άνθρωπο
Κέντρο του πολιτισμού είναι και η Θρησκεία.
Κατά τον Μax Weber, η θρησκεία συμβάλλει στην εσωτερική ωριμότητα του ανθρώπου και εκφράζεται και εξωτερικά με τις τέχνες και τις ποικίλες καλλιτεχνικές δημιουργίες και κατ΄ άλλους η θρησκεία είναι η ψυχή του πολιτισμού. Για μας τους Έλληνες Σύμβολα αυτής της Δημουργίας είναι «Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ» και «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» και κατά τον Στήβεν Ράνσιμαν «οι Έλληνες έχουν μια κληρονομιά για την οποία μπορούν να αισθάνονται υπερήφανοι. Μια κληρονομιά πού δεν πρέπει να χαθή μέσα στις εναλλασσόμενες υλικές καταστάσεις. Στους σκοτεινούς αιώνες και της Ελληνικής Ιστορίας η Εκκλησία ήταν εκείνη η οποία παρ΄ όλες τις πολλές δυσκολίες, τις πολλές απογοητεύσεις και αυτές ακόμη τίς ταπεινώσεις μπόρεσε όχι μόνον να προσφέρει πνευματική ανακούφιση, αλλά και να συντηρήσει και να διατηρήσει τις παραδόσεις του ελληνισμού».
Τα έργα της ορθοδόξου εκκλησιαστικής τέχνης κατά ένα μυστηριώδη τρόπο μας μυσταγωγούν βοηθώντας μας να βιώσουμε την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας. Έχουν ακόμη και ένα αναγωγικό χαρακτήρα, αφού ανάγουν τους πιστούς από τα γήϊνα προς τα επουράνια, από την ύλη στο πνεύμα. Όλα λοιπόν εις την Διακονίαν, την υπηρεσίαν του δόγματος της Εκκλησίας μας και της ορθοδόξου πνευματικής καλλιέργειας.
Πέραν τούτου έχουν και αισθητική αξία και έτσι εξηγείται η σημασία και η αξία που σήμερα αναγνωρίζεται παγκοσμίως στην χριστιανική τέχνη.
Δεν είναι λοιπόν δυνατόν αυτά τα ευρήματα, αυτά τα πολιτισμικά κοιτάσματα όπως έξυπνα τα ονόμασε Uberto eco, να καταστρέφωνται, να κακοποιούνται, να κρύβωνται, αντί να φανερώνωνται, να παίρνουν μέρος στην καθημερινή στιγμή της ζωής.
Aυτό κάναμε και εμείς. Αυτή είναι η στρατηγική της Ιεράς Μητροπόλεώς μας. Όλοι οι θησαυροί να διαφυλαχθούν, να αναδειχθούν και να δημοσιευθούν αφιερώματα διά τους μνημειακούς Ιερούς Ναούς και τα Μοναστήρια μας.
Πέραν τούτου πιστεύουμε ότι χωρίς ορισμένες προϋποθέσεις η πνευματική και καλλιτεχνική ποιότητα, το ενδιαφέρον για τον πολιτισμό δεν μπορεί να καλλιεργείται και να αναπτύσσεται. Δεν είναι μόνον οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι ευτυχώς, ακόμα και μέσα από αρνητικές συνθήκες βρίσκουν συχνά τους δύσκολους δρόμους για να αναπτύξουν δημιουργικό έργο. Εννοώ τις προϋποθέσεις εκείνες, τα στηρίγματα του πολιτισμού, που είναι οι χώροι και οι λειτουργικές συνθήκες, κτήρια, εγκαταστάσεις, οργανισμοί, μικρές αίθουσες διαλέξεων, που είναι απαραίτητες και έχουν αποφασιστική σημασία για τον πολιτισμό. Έτσι ὁραματιζόμεθα τό μοναστηριακό συγκρότημα Ι. Ναός, Εκκλησιαστικόν Μουσείον, Αίθουσα διαλέξεων για την οποία συναντάμε πολλά εμπόδια από ανθρώπους κοντόφθαλμους - να είναι κέντρο πολιτισμού και προβολής της πνευματικής, Κολλυβαδικής και Φιλοκαλικής Ύδρας.
Το «Μ ο ν α σ τ ή ρ ι» αποτελεί τον πλέον ένδοξον και Ιστορικόν χώρο της ενδόξου Νήσου Ύδρας, και το καύχημα του Υδραϊκού λαού, την Ιστορικήν Καθέδραν της τοπικής Εκκλησίας του Αργοσαρωνικού.
Ταπεινό αντίδωρο ευγνωμοσύνης, σεβασμού και μνήμης είναι ο παρουσιαζόμενος Τόμος.
Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στον προλογήσαντα τον τόμο, Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμον τον Β΄, καθώς και δια την λίαν τιμητικήν δι’ όλους μας ευλογητήν παρουσίαν τους απόψε ανάμεσά μας διότι είναι εκ των πρώτων εις τον εκκλησιαστικόν χώρον επιστημονικά επαΐων και ο πρώτος άριστα διδάξας το περί της διασώσεως και αναδείξεως των πνευματικών θησαυρών μας, ως ειδικός Αρχαιολόγος Επιστήμων, ερευνητής και συγγραφεύς σπουδαιοτάτων και ογκωδεστάτων παρεμφερών μελετών.
Ωσαύτως ευγνωμοσύνην υιϊκήν εκφράζομεν και προς τον Παναγιώτατον Οικουμενικόν Πατριάρχη μας κ.κ. Β α ρ θ ο λ ο μ α ί ο ν, διότι ηγαθύνθη να εκπροσωπηθή εις την παρούσαν πνευματικήν σύναξιν υπό του αγαπητού αδελφού Σεβ. Μητροπολίτου Πειραιώς κ. Σ ε ρ α φ ε ί μ.
Ευχαριστούμεν και συγχαίρομεν τους εκλεκτούς Επιστήμονας, συνεργάτας και συγγραφείς του τόμου. Τους ομιλητάς της παρουσιάσεως αυτού, Ελλογιμωτάτους Καθηγητάς κ. Ν ι κ ό λ α ο ν Ζ ί α ν, κ. Ν α ν ώ Χ α τ ζ η δ ά κ η και την Αρχαιολόγον κ. Χ α ρ ί κ λ ε ι α ν Κ ο ι λ ά κ ο υ.
Ευχαριστούμεν τους υπευθύνους των εκδόσεων «Μ Ι Λ Η Τ Ο Σ», διά την καθοριστικήν συμβολήν των εις την έκδοσιν του τόμου.
Ευχαριστούμεν τον κ. Δ η μ ή τ ρ ι ο ν Κ α λ ο μ ο ί ρ η ν, και τέλος τους υπέρ πάντα άλλον μοχθήσαντας Φιλογενείς και Φιλοπέτριδες αρχοντικούς Υδραίους δια την ανιδιοτελή προσφοράν των καθ’ όλην την πορείαν από της συλλήψεως της ιδέας μέχρι και της αποψινής παρουσιάσεώς του, αξιοτίμους κυρίους, ελλογιμώτατον κ. Π α ν α γ ι ώ - τ η ν Τ έ τ σ η ν - Ακαδημαϊκόν, Υδραίον Ζωγράφον,πνευματικόν κεφάλαιον της Νήσου, τον κ. Ά γ γ ε λ ο ν Κο τ ρ ώ ν η ν, Αρχιτέκτονα, τον Γενικόν Αρχιερατικόν Επίτροπον ημών π. Α κ ί ν δ υ ν ο ν Δ α ρ δ α ν ό ν, όστις είχε την ευθύνη και τον συντονισμόν όλων των κινήσεων απ΄ αρχής και μέχρις αυτής της ώρας.
Κλείνοντας ευχαριστούμεν πάντας υμάς τους τιμήσαντας την αποψινήν εόρτιον πνευματικήν σύναξιν και όλοι μαζί ας κλείσουμε στην καρδιά μας τήν Ύδρα, γιατί « . . . Η Ύδρα δεν είναι μονάχα φως και θάλασσα. Μπαίνει μέσα στην καρδιά μας, γίνεται πρώτα ένας χτύπος, ύστερα άλλος, ώσπου γίνεται όλοι οι κτύποι της καρδιάς. Μπαίνει μέσα στις φλέβες και γίνεται αίμα, και το αίμα, καίει το αίμα, μπαίνει μες στη μνήμη και τότε τίποτα πια δεν μπορεί νά τη σβήσει ως την ώρα του θανάτου.
Η ΥΔΡΑ, ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ σε φωνάζει πάντα, και σε καλεί.

Σ α ς Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ !

• Η εισαγωγική ομιλία του Γ.Α.Ε. π. Ακινδύνου Δαρδανού

Μακαριώτατε Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και πάσης Ελλάδος Κύριε ημών Κύριε ΙΕΡΩΝΥΜΕ,
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Πειραιώς και Φαλήρου Κύριε ΣΕΡΑΦΕΙΜ εκπρόσωπε της Α.Θ.Π του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
Σεβασμιώτατε Άγιε Ύδρας,
Σεβασμιώτατοι Άγιοι Αρχιερείς,
Άγιοι Πατέρες και αδελφοί,
Εκλεκτή ομήγυρις,

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ !

"ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ"

Έτσι επιγράφεται ο Τόμος τον οποίον μας αξιώνει η Παναγία μας η Κυρία Φανερωμένη να παρουσιάζουμε σήμερα στο καλαίσθητο μέγαρο Μουσικής της περιωνύμου πόλεως των Αθηνών.
Εξαιρετικά δύσκολο το εγχείρημα της εκδόσεως Τόμου που παρουσιάζει Το ιστορικό Μοναστήρι της «φανερωμένης» και τα κειμήλια που φυλάσσονται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο «ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΝΟΤΑΡΑΣ». Το Εκκλησιαστικό Μουσείο στεγάζεται στην δυτική πλευρά του Μοναστηριακού συγκροτήματος, και λειτουργεί από το 1999.
Το Εκκλησιαστικό Μουσείο περιέχει αντικείμενα, με τα οποία στο πέρασμα των αιώνων η ευσέβεια των πιστών κατεκόσμησε το Μοναστήρι της Παναγίας, όπως ιερές εικόνες, ιερά σκεύη , ιερά άμφια, αφιερώματα, βιβλία, ξυλόγλυπτα, μουσικά χειρόγραφα και σημαντικά έγγραφα της Μονής (φιρμάνια).
Φυλάσσονται και κειμήλια από ιδιώτες όπως φορητές εικόνες προσωπικά αρχιερατικά αντικείμενα του μακαριστού Μητροπολίτου Ύδρας κυρού ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ του Καραμάνου, ως και προσωπικά αντικείμενα του μακαριστού Υδραίου Ιεράρχου Μητροπολίτου Παροναξίας κυρού ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ. Με δαπάνες του Ιερού Καθεδρικού Ναού έγινε μια συντονισμένη προσπάθεια σύμφωνα με τις προδιαγραφές της σύγχρονης Μουσειολογίας και ελήφθη μέριμνα ώστε τα περισσότερα αντικείμενα να συντηρηθούν, να αποκατασταθούν στην αρχική τους μορφή και να προβληθούν κατά τρόπο πού να ικανοποιεί όλους τους επισκέπτες.
Έτσι το Εκκλησιαστικό Μουσείο λειτουργεί μέχρι σήμερα και δέχεται εκατοντάδες επισκεπτών που θαυμάζουν τα εκτιθέμενα έργα της Εκκλησιαστικής τέχνης τα οποία παρουσιάζονται διεξοδικώς στις σελίδες του ανά χείρας Τόμου.
Τα ως άνω τελικά, συνιστούν πολιτισμικά δημιουργήματα. Δημιουργήματα, στα οποία αφομοιώνονται οι τεχνικές της μεταβυζαντινής εποχής. Αποτελούν λοιπόν όλα μαζί -Ιερός Ναός και Εκκλησιαστικό Μουσείο –πολυσήμαντη πολιτισμική κληρονομία, υπομνηματιστική της πνευματικότητας των προηγουμένων γενεών χρήσιμη και διατηρητέα χάριν των επερχομένων γενεών και χάριν της καθόλου ενδόξου ιστορίας της νήσου Ύδρας.

Όσοι εργασθήκαμε για την συγκρότηση του παρόντος Τόμου εκκινήσαμε από τον απέραντο σεβασμό μας προς τον πολιτιστικό πλούτο της πάλαι ποτέ Ιεράς Μονής της Παναγίας μας του Μοναστηριού μας, όπως το αποκαλούμε μέχρι σήμερα, και φυσικά και από την ερευνητική μας διάθεση να δείξουμε αυτόν τον πλούτο , τούς θησαυρούς της Μονής και όλα τα Εκκλησιαστικά κειμήλια του Μουσείου , ώστε το ευρύτερο κοινό να υποψιαστεί τον μέγα πνευματικό θησαυρό πού διαθέτει η Ύδρα μας.
Στόχος ένας και μοναδικός: Η διαφύλαξη και η προβολή του εξαιρέτου «πατρώου Θησαυρού» του νησιού μας!
Γι’ αυτό ως υπεύθυνος εκδόσεως του Τόμου οφείλω πρώτος και από την θέση αυτή να ευχαριστήσω εκ κέντρου καρδίας εν πρώτοις τον Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ ΙΕΡΩΝΥΜΟ διά τον εμπνευσμένο χαιρετισμό Του στον Τόμο. Τον Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας κ.κ ΕΦΡΑΙΜ ο οποίος από την πρώτη στιγμή ευλόγησε πατρικώς και στήριξε το δύσκολο αυτό έργο της εκδόσεως. Η ενθάρρυνσή Του, και οι διάπυρες ευχές Του υπήρξαν στην όλη πορεία των εργασιών απαραίτητες και τελεσφόρες.
Εν συνεχεία ευχαριστίες απευθύνω εις τους συγγραφείς: τον Αρχιμ. π. Ευδόκιμον Καρακουλάκην για τούς πολλούς κόπους και μόχθους του ιδίως στον τομέα των διορθώσεων, κ. Παναγιώτην Τέτσην Ακαδημαῒκόν –Ζωγράφον, τους Πανεπιστημιακούς: κ. Εμμανουήλ Κωνσταντινίδη, Κων/νον Μανίκα, κ. Πασχάλην Κιτρομιλίδην, κ. Αχ. Χαλδαιάκην. Τον κ. Ἄγγελον Κοτρώνην Υδραίο διαπρεπή Αρχιτέκτονα, τον παλαιότερο ενορίτη του Μοναστηριού και αξιόλογο ερευνητή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας της Ύδρας κ. Θεμιστοκλή Ε. Ραφαλιά τον κ. Αριστείδη Θεοδωρόπουλο Εκπαιδευτικό, τον κ. Μηνά Χατζηχρήστου Συντηρητή έργων τέχνης και αρχαιοτήτων, τον Διευθυντή των εκδόσεων «ΜΙΛΗΤΟΣ» και Νικόλαο Χαῒδεμένο, που με προθυμία συγκινητική ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας να συνεργασθούν στον παρόντα Τόμο. Τους συγχαίρω πάνυ θερμά για τον πολύ τους κόπο και την εξαιρετικά αξιόλογη προσφορά τους.
Βεβαίως θερμές ευχαριστίες απευθύνονται και στην Αρχαιολόγο -ιστορικό Τέχνης ερίτιμον κ. Ανδρομάχη Κατσελάκη η οποία (εις βάρος ενίοτε άλλων εργασιακών και επιστημονικών υποχρεώσεών της) συνέβαλε τα μέγιστα με τον επιστημονικό της δυναμισμό στην καταλογογράφηση και λεπτομερή εξ απόψεως ιστορικής παρουσίαση των εκθεμάτων. Η έμπρακτη αρωγή της στην συγκρότηση του Τόμου μας κάνει να ομολογήσουμε ότι χωρίς τις επισημάνσεις και τις υποδείξεις της δεν θα ήταν δυνατή η έκδοση. Όθεν οφειλετικά την ευχαριστώ απείρως.
Εις δε τούς χορηγούς των οποίων τα ονόματα αναγράφονται εις περίοπτον θέσιν του παρόντος Τόμου αι ευχαριστίαι άπειραι και η ευγνωμοσύνη της τοπικής Εκκλησίας απέραντος.
Ευχαριστούμε και τους ομιλητάς της σημερινής εκδηλώσεως τις ερίτιμες Κυρίες Νανώ Χατζηδάκη, Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Χαρίκλεια Κοιλάκου Αρχαιολόγο και τον Ελλογιμώτατο διακεκριμένο επιστήμονα Ομότιμο Καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Νικόλαο Ζία.
Τέλος θερμές ευχαριστίες και στον Πρωτοψάλτη –χοράρχη κ. Δημήτριο Καλομοίρη και στους χορωδούς για την ευγενική συμμετοχή τους στην εκδήλωση.
Αφού πάλιν και πολλάκις σας ευχαριστήσω όλους, τούς πολλά κοπιάσαντες, για να στηθεί «αύτη η βίβλος» του Μοναστηριού μας παρακαλώ τους αναγνώστες να δείξουν επιείκεια για τις τυχόν ατέλειες, γιατί διά πρώτη φορά, καταβλήθηκε τόσο ευρεία προσπάθεια.
Παραδίδοντας τον Τόμο αυτό, στο εκλεκτό αναγνωστικό κοινό, και στους λάτρεις του ωραίου, έχομε την πεποίθηση ότι καθιστούμε πιο εύκολη σε πολλούς την προσπέλαση στις ανεκτίμητες καλλιτεχνικές αξίες του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.
Η Ύδρα καυχάται σήμερα για το Εκκλησιαστικό της Μουσείο, τα οποίο είναι βέβαιο ότι προβάλλει επάξια την εκκλησιαστική, πολιτιστική, και πνευματική κληρονομιά μας.
Δώη ο Κύριος και η Υπεραγία Θεοτόκος εις όλους όσους προσέφεραν και εμόχθησαν κατά την καρδίαν αυτών , αντί των επιγείων τα επουράνια, αντί των φθαρτών τα άφθαρτα, γραφείησαν δε τα ονόματα αυτών εν βίβλω ζωής αιωνίου.
Ταπεινώς ευχόμεθα η προστασία και η σκέπη της Κυρίας Θεοτόκου της μητρός του Αναστάντος Κυρίου μας να είναι πάντοτε μαζί σας.